Pojęcie uważności oraz niekończąca się lista jej zalet już na stałe zagościły w mediach i pojawiają się w licznych publikacjach, także tych popularnonaukowych. Z tego powodu wiele osób postrzega mindfulness jako magiczny lek, który może zmniejszyć ból, złagodzić depresję i wyostrzyć naszą uwagę.

W rzeczywistości dowody dotyczące medytacji są niepewne, bowiem badacze tak naprawdę nie wiedzą, w jaki sposób praktykowanie uważności wpływa na umysł i mózg.

Nowa, obszerna recenzja opublikowana w czasopiśmie Perspectives in Psychological Science dokładnie przygląda się temu, co wiemy na temat medytacji na podstawie zbioru danych uzyskanych w setkach badań.

Autorzy, badacze psychologii z USA, Australii i Holandii, twierdzą, że przekonania społeczeństwa dotyczące uważności jako lekarstwa są błędne. Stwierdzili oni, że ogromna większość dostępnych informacji na temat mindfulness ma dwie główne wady: nie ma wspólnej definicji uważności, a badacze nie mają spójnego sposobu mierzenia wyników praktykowanie mindfulness.

Ponieważ nie ma powszechnie akceptowanej definicji uważności, artykuły przeglądowe, które zbierają dane z wielu badań, często łączą niedopasowane dane. Na przykład niektórzy praktykują mindfulness przez pięć minut, a są porównywani do osób, które biorą udział w dwugodzinnej, kierowanej sesji medytacyjnej w studiu jogi. Naukowcy podkreślają, że „intensywność i czas trwania różnią się znacznie w tych dwóch przypadkach, a często nie znajduje to odzwierciedlenia w badaniach porównawczych”.

Dopóki naukowcy nie zgodzą się na techniczne definicje uważności, ważne jest, aby zrozumieć szczegóły, dotyczące doniesień na jej temat, które pojawiają się w mediach. Na przykład, jaki rodzaj uważności może prowadzić do łagodzenia bólu? Czy uczestnicy badania medytowali przez 30 minut dziennie, czy może ukończyli dwuminutowe ćwiczenie, zanim zasnęli?

Po drugie, często trudno jest zmierzyć mentalne i poznawcze zmiany związane z medytacją. Twierdzenie, że medytacja może wyostrzyć koncentrację, rozwijać świadomość lub zwiększyć współczucie, jest trudne do uzasadnienia w badaniu klinicznym.

Pamiętajmy, że kiedy uważnie studiuje się metody leczenia, dotyczące zdrowia psychicznego lub fizycznego, należy stosować jasne i sprawdzone metody pomiaru. Najbardziej szczegółowa, aktualna metaanaliza, która mierzyła wpływ mindfulness na problemy zdrowotne została zlecona przez Amerykańską Agencję ds. Badań oraz Jakości Opieki Zdrowotnej (Agency for Healthcare Research & Quality).

Przegląd obejmował badania porównujące interwencje oparte na uważności (specyficzne schematy medytacji) z innymi terapiami. Wykazał on, że uważność była umiarkowanie skuteczna w zmniejszaniu objawów lęku, depresji i bólu. Przyniosła ona również niewielką poprawę w zmniejszaniu stresu i poprawie jakości życia.

Nie było żadnych dowodów na to, że uważność pomogła poprawić uwagę, nastrój, nawyki żywieniowe, sen, nie pomogła także w kontroli wagi, czy w walce z nadużywaniem substancji.

Autorzy przeglądu wskazują również często pomijany składnik medytacji: „Istnieje ponad 20 opublikowanych raportów, dotyczących problemów zdrowia psychicznego, doświadczanych przez ludzi medytujących, chodzi m.in. o doświadczenie psychozy, manii, lęku, paniki czy kłopotów z pamięcią. Podczas, gdy na co dzień szanse na takie zdarzenia są niewielkie, ludzie używający medytacji do leczenia poważnych problemów zdrowia psychicznego, mogą doświadczyć skutków ubocznych, które mają negatywny wpływ na ich całościowy dobrostan psychiczny”.

Reasumując, nie przyjmujmy bezkrytycznie doniesień na temat cudownych oddziaływań uważności i medytacji, ani żadnej innej metody terapeutycznej. Istnieją co prawda pewne dowody na to, że regularna praktyka uważności może pomóc w złagodzeniu depresji, lęku i bólu, a także może obniżyć poziom stresu lub poprawić jakość życia, ale potrzebne są bardziej przekonujące dane, aby można było generalizować takie wyniki i uznać mindfulness jako realne dopełnienie oddziaływań terapeutycznych.

Przypisy:

• Dam, N. T., Vugt, M. K., Vago, D. R., Schmalzl, L., Saron, C. D., Olendzki, A., Meyer, D. E. (2017). Mind the Hype: A Critical Evaluation and Prescriptive Agenda for Research on Mindfulness and Meditation. Perspectives on Psychological Science,13(1), 36-61. doi:10.1177/1745691617709589 (wpis zredagowany na podstawie artykułu, pt. What Do We Really Know About Mindfulness? https://www.psychologytoday.com/)