Gaslighting to forma manipulacji, w której ktoś podważa nasze odczucia, myśli i spostrzeżenia, sprawiając, że zaczynamy wątpić w siebie. Zwykle kojarzymy go z relacjami z innymi ludźmi – w pracy czy życiu osobistym. Warto jednak pamiętać, że ten mechanizm może działać także w nas samych. Wewnętrzny gaslighter czyni nas jeszcze bardziej podatnymi na gaslighting ze strony innych.

Cztery sygnały, że działa w tobie Wewnętrzny Gaslighter

• Masz tendencję do umniejszania swoich mocnych stron i potrzeb, by zadowolić innych.
• W głębi duszy obawiasz się, że coś jest z Tobą „nie tak”, i odczuwasz wstyd.
• W relacjach myślisz: „żebrak nie może wybrzydzać” i czujesz, że powinieneś/powinnaś być wdzięczny/a za cokolwiek, co dostajesz.
• Twój wewnętrzny dialog rozgrywa się między dwoma głosami: surowym krytykiem i przestraszonym, wrażliwym dzieckiem, które panicznie boi się odrzucenia.

Skąd się bierze Wewnętrzny Gaslighter?

Każdy z nas ma w sobie wewnętrznego krytyka – to część psychiki, która rozwija się, gdy uczymy się empatii, moralności, poczucia winy i wstydu oraz budujemy sumienie.

Jednak dzieci, których potrzeby były zbyt często niezaspokajane, uczą się, że mogą liczyć wyłącznie na siebie. Problem w tym, że na wczesnym etapie rozwoju nie są gotowe, by samodzielnie o siebie zadbać. Zależność od dorosłych to naturalny etap, a brak wsparcia jest niesprawiedliwą sytuacją, która rodzi poczucie porażki i przekonanie: „nigdy nie jestem dość dobry/a”. Wewnętrzny głos zaczyna brzmieć coraz ostrzej: „Twoje starania i tak nie wystarczają. Zawiodłeś/aś. Musisz być lepszy/a, bo inaczej nie przetrwasz. I tak nikt ci nie pomoże!”

Gdy do zaniedbania dołącza poniżanie, przemoc lub zastraszanie ze strony opiekunów, w dziecku rozwija się głęboki wstyd, poczucie niedostateczności i lęk przed porzuceniem.

W takiej sytuacji wrażliwa część dziecka zaczyna szukać oparcia w krytyku. To paradoks: przestraszone dziecko uczy się polegać na surowym, karzącym „wewnętrznym dorosłym”, bo nie zna innej opcji. W efekcie relacja przemocowa zostaje utrwalona wewnętrznie w formie negatywnego dialogu.

To prowadzi do zaskakującego zjawiska – część niepewna i wrażliwa czuje się „bezpieczniej”, gdy jest poniżana. To dokładnie ten sam mechanizm, który działa w relacjach gaslightingowych.

Pięć cech wewnętrznego gaslightera

Twój wewnętrzny gaslighter:

• Domaga się, by zawsze miał rację i atakuje Cię, gdy myślisz inaczej.
• Podważa twoje własne spostrzeżenia i sprawia, że zaczynasz wątpić w siebie.
• Wykorzystuje twoje niepewności, by brutalnie cię atakować („Jesteś zbyt głupi/a, żeby ktoś cię chciał!”, „Jesteś za brzydki/a”).
• Straszy cię wizją odrzucenia i samotności („Zostaniesz sam/a na zawsze”).
• Wmawia ci, że tylko na nim możesz polegać, by naprawdę rozumieć, co się dzieje.

Sześć kroków do odzyskania równowagi

1. Uznaj, że masz różne części siebie. To naturalne – wszyscy je mamy. W tobie mieszka krytyk, Wrażliwe Dziecko i „prawdziwe ja”, które może wziąć odpowiedzialność.
2. Przejmij stery. To „prawdziwe ja” powinno zarządzać krytykiem i wspierać Wrażliwe Dziecko.
3. Zauważaj głos krytyka. Ćwicz uważność – prowadź dziennik i zapisuj jego typowe komunikaty.
4. Śledź emocje, które wywołuje. Zapisuj, czy pojawia się wstyd, niepewność, lęk przed odrzuceniem.
5. Sprzeciwiaj się krytykowi. Uświadamiaj sobie, że jego głos nie pomaga. „Mówienie, że jestem bezużyteczny/a, nie sprawi, że stanę się bardziej asertywny/a.”
6. Zadbaj o Wrażliwe Dziecko. Daj mu wsparcie i zapewnij, że nie musi czuć się bezwartościowe, by było bezpieczne.

Pamiętaj, zdrowienie polega na tym, by stopniowo oswajać lęk i niepewność, jakie pojawiają się, gdy stajesz po swojej stronie. Ćwicząc wytrwale, przekonasz się, że możliwe jest życie w większej wolności i spokoju.

___

Przypisy: „4 Signs You Have an Inner Gaslighter Mode” by Richard Brouillette.